Polska jednym z nielicznych krajów z rejestrem i rekomendacjami dot. leczenia powikłań u dzieci po Covid-19 (PIMS)
Scientific Reports (z portfolio Nature) opublikował właśnie wyniki wspólnej pracy naukowców UMW, WUM oraz ICM UW dotyczącej NOWEJ CHOROBY - dziecięcego wieloukładowego zespołu zapalnego powiązanego z COVID-19 (PIMS). To powikłanie immunologiczne przebytego zakażenia SARS-CoV-2, dotyka ok. 1:3000 dzieci średnio 4 tygodnie po zakażeniu.
Dziecięcy wieloukładowy zespół zapalny powiązany z COVID-19, z ang. Multisystem inflammatory syndrome in children (MIS-C), w Polsce znany jest bardziej jako akronim PIMS – Paediatric multisystem inflammatory syndrome. Nasilony proces zapalny obejmuje cały organizm średnio 4 tygodnie po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2. Najbardziej niebezpiecznym powikłaniem PIMS jest ostra niewydolność serca i tętniaki tętnic wieńcowych.
Praca pt. Distinct characteristics of Multisystem Inflammatory Syndrome in Children in Poland została opublikowana w Scientific Reports na początku grudnia 2021 r. Autorami publikacji są naukowcy z trzech polskich uczelni: Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego, wspomagani przez lekarzy i badaczy z Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu czy Instytutu Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk. Wspólne prace nad poznaniem i zrozumieniem nowej jednostki chorobowej interdyscyplinarny zespół badaczy rozpoczął w maju 2020 r., po pojawieniu się pierwszych przypadków w Polsce i doniesień o PIMS w międzynarodowej prasie medycznej.
Dane o PIMS w Polsce gromadzone są w Krajowym rejestrze chorób zapalnych dzieci, będącym elementem projektu badawczego MOIS-CoR (od ang. Multiorgan Inflammatory Syndrome COVID-19 Related). Popularno-naukową informację dla rodziców oraz polskie i światowe zalecenia postępowania w PIMS dla lekarzy zawiera wspólnie prowadzona strona internetowa: https://pimsudzieci.pl/. W badaniach ICM UW – WUM – UWM uczestniczą już 42 szpitale w Polsce.
Opracowanie statystycznego profilu pacjenta PIMS, wychwycenie cech ryzyka, czy wreszcie dane o przebiegu choroby i jej konsekwencjach u dzieci, są również pierwszym etapem projektu badawczego realizowanego w ramach współpracy naukowej pomiędzy WUM i UW (program “Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza”). Kolejny etap to poszukiwanie genetycznych czynników ryzyka PIMS – wkrótce możliwe będzie przedstawienie wyników badań w tym zakresie.
PIMS i polskie rekomendacje postępowania
Polska to jeden z nielicznych krajów na świecie posiadających własne rekomendacje dotyczące postępowania medycznego z PIMS: Charakterystyka statystyczna przebiegu choroby możliwa była przede wszystkim dzięki systematycznemu gromadzeniu danych w bazie MOIS-CoR.
Zob. Przegląd Pediatryczny: Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19 – aktualizacja Luty 2021.
https://przegladpediatryczny.pl/a5436/Postepowanie-z-dzieckiem-z-wieloukladowym-zespolem-zapalnym-powiazanym-z-COVID-19-----aktualizacja-Luty-2021.html
Jak podkreślają liderzy projektu, prawdziwym zwieńczeniem oraz świadectwem wygranej w wyścigu z czasem jest jednak publikacja, która właśnie ukazała się na łamach czasopisma Scientific Reports, opisująca przebieg choroby w populacji 274 dzieci z PIMS w Polsce. Tym samym naukowcy z Polski zaprezentowali najliczniejszą po Stanach Zjednoczonych Ameryki i Wielkiej Brytanii bazę przypadków PIMS na świecie.
„W przypadku rzadko występujących zjawisk, zgromadzenie jak najliczniejszej bazy danych jest trudne i wymaga zaangażowania mnóstwa osób, ale jednocześnie niezwykle istotne. Doświadczenia pojedynczych osób mogą być skrajnie różne i prowadzić do błędnych wniosków” – mówi dr Kamila Ludwikowska z Kliniki Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
„Dodatkowym wyzwaniem był fakt, że w czasie kiedy projektowaliśmy badanie niemal nic nie było jeszcze wiadomo o nowej chorobie; musieliśmy pozostać otwarci na wiele informacji” – dodaje dr Magdalena Okarska-Napierała z Kliniki Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Szczegółowe opisanie PIMS na tak licznej populacji to bardzo wymagające zadanie. Obie autorki podkreślają, że postęp prac zawdzięczają m.in. niezwykłemu zaangażowaniu środowiska pediatrycznego – lekarze wprowadzali do rejestru informacje o chorobie u swoich pacjentów w poczuciu solidarności w walce z nowym zagrożeniem, często kosztem wolnego czasu.
„Rozpoczynając badanie nie spodziewaliśmy się aż tak licznych zachorowań na PIMS w Polsce. Około miesiąc po rozpoczęciu fali jesiennej COVID-19 w 2020 roku, na oddziałach pediatrycznych zaczęło przybywać dzieci z PIMS, to była prawdziwa ‘epidemia w epidemii’” - zaznacza dr Magdalena Okarska-Napierała (WUM).
„PIMS to ciężka choroba, wymagająca leczenia szpitalnego z zaangażowaniem różnych specjalistów. W Stanach Zjednoczonych Ameryki czy Wielkiej Brytanii co najmniej połowa dzieci z takim rozpoznaniem wymagała leczenia na oddziałach intensywnej terapii dziecięcej, a część z nich - respiratoroterapii. W Polsce odsetek dzieci leczonych w warunkach intensywnej terapii był znacznie mniejszy, niespełna 10%.” - dodaje dr Kamila Ludwikowska (UMW).
„Przygotowując założenia bazy danych, aktualizując przyjęty model statystyczny ich analizy oraz przygotowując publikację działaliśmy w warunkach nieomal real time – nowe przypadki pacjentów były wprowadzane przez lekarzy z całego kraju równolegle z opracowywaniem populacyjnych cech kohorty” – wskazuje dr Catherine Suski-Grabowski z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego
Odmienne tło etniczne może wpływać na przebieg PIMS
Autorzy w swojej publikacji zwracają uwagę na odmienne tło etniczne opisanej grupy pacjentów w porównaniu z raportami z innych krajów. Być może ma to wpływ na przebieg PIMS.
„Nasze badanie wnosi cenne uzupełnienie dotychczasowych obserwacji, pochodzących z innych krajów, głównie z USA czy z Wielkiej Brytanii. Podobnie jak tam, na PIMS chorują głównie dzieci w wieku szkolnym. Do najczęstszych objawów poza gorączką należą zmiany skórne, śluzówkowe, objawy ze strony jamy brzusznej i zaburzenia kardiologiczne. Obserwowaliśmy także podobną kompilację odchyleń w badaniach laboratoryjnych m.in. z bardzo wysokimi markerami stanu zapalnego, małą liczbą limfocytów, niskim stężeniem sodu w surowicy. Jako pierwsi wykazaliśmy natomiast, że nie tylko wiek, ale i płeć mogą wpływać na wystąpienie jak i przebieg choroby, a największe ryzyko ostrych powikłań kardiologicznych dotyczy nastoletnich chłopców – podsumowuje dr Magdalena Okarska-Napierała (WUM).
Co istotne z praktycznego punktu widzenia, dzięki zastosowanym rozwiązaniom statystycznym, autorom udało się również wyodrębnić cechy diagnostyczne PIMS związane z cięższym przebiegiem choroby obecne już przy przyjęciu do szpitala.
Kolejny etap prac – badania genetyczne
Kolejnym krokiem w kierunku lepszego poznania PIMS jest przeprowadzenie badań genomicznych, mających określić czy istnieją genetyczne oraz immunologiczne predyspozycje do rozwinięcia tego poważnego powikłania po zakażeniu SARS-CoV-2.
“Równolegle, dla wybranej grupy pacjentów, są prowadzone analizy proteomiczne osocza. Analizy multi-omiczne wraz z uwzględnieniem podłoża klinicznego, epidemiologicznego i środowiskowego, mamy nadzieję, pozwolą sprecyzować obraz choroby” - wyjaśnia dr Catherine Suski-Grabowski (ICM UW)
Dalsze badania są realizacją projektu pt. “Identyfikacja czynników genetycznych aktywacji syndromu PIMS w Polsce” i zostały sfinansowane w ramach programu “Inicjatywa Doskonałości-Uczelnia Badawcza”. Beneficjentami grantu są Uniwersytet Warszawski oraz Warszawski Uniwersytet Medyczny; w projekcie uczestniczy także Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu oraz Collegium Medicum Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Krajowy rejestr chorób zapalnych dzieci
Od maja 2020 r. prowadzony jest w Polsce krajowy rejestr chorób zapalnych dzieci. Rejestr jest elementem projektu badawczego MOIS-CoR (od ang. Multiorgan Inflammatory Syndrome COVID-19 Related). Projekt ten został zainicjowany przez lekarzy z dwóch ośrodków klinicznych - Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu oraz Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, i został objęty patronatem Krajowego Konsultanta Pediatrii. Do pracy przy rejestrze dołączyli się również naukowcy z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego.
Badanie uzyskało zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu (nr CWN UMW BW - 39/2020), zgodnie z którą każdy lekarz może wprowadzić do rejestru informacje o przebiegu klinicznym choroby u swojego pacjenta, pod warunkiem zachowania anonimowości jego danych osobowych (co jest zagwarantowane poprzez formułę rejestru).
Strona projektu: https://pimsudzieci.pl/
Autorzy pracy
Distinct characteristics of Multisystem Inflammatory Syndrome in Children in Poland
Scientific Reports 11, Article number: 23562 (2021)
DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-021-02669-2
● Dr n. med. Kamila Maria Ludwikowska , Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
● Dr n. med. Magdalena Okarska-Napierała, Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
● Lek. Natalia Dudek, Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
● Lek. Paweł Tracewski, Oddział Kardiologii Dziecięcej z Pododdziałem Kardiochirurgii Dziecięcej i Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
● Prof. dr hab. n. med. Jacek Kusa, Oddział Kardiologii Dziecięcej z Pododdziałem Kardiochirurgii Dziecięcej i Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
● Mgr Krzysztof Piwoński, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski
● Dr Aneta Afelt, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski
● Mgr Dominik Cysewski, Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk
● Lek. Mateusz Biela, Zakład Propedeutyki Pediatrii i Chorób Rzadkich, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
● Prof. dr hab. n. med. Bożena Werner, Klinika Kardiologii Dziecięcej i Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
● Prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, Klinika Pediatrii, Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego
● Dr Catherine Suski-Grabowski, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski
● Dr Miron Bartosz Kursa Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytet Warszawski
● Dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
● Prof. dr hab. n. med. Leszek Szenborn, Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
● lista pozostałych członków grupy MOIS CoR, którzy przyczynili się do powstania publikacji dostępna jest pod adresem: https://www.nature.com/articles/s41598-021-02669-2#author-information)
Zobacz także:
COVID-19 i PIMS u dzieci – epidemia powikłań w pandemii zakażeń | Koronawirus na celowniku
https://www.youtube.com/watch?v=WAuwM2UdlpY
