29.04.2021 - WUM: Szczepionki przeciw Covid-19 – co o nich wiemy?
Pionier szczepień Edward Jenner zmarł w 1823 r., kiedy dostępna była tylko szczepionka przeciw ospie prawdziwej. Niespełna 200 lat później możemy skorzystać ze szczepionek, które chronią ludzi przed 28 chorobami: gruźlicą, błonicą, tężcem, krztuścem, poliomyelitis, różyczką, odrą, świnką, ospą wietrzną, pneumokokami, meningokokami, wirusowym zapaleniem wątroby typu B (WZW B), wirusowym zapaleniem wątroby typu A (WZW A), Haemophilus influenzae typu B (Hib), rotawirusami, grypą, ludzkim wirusem brodawczaka (HPV), kleszczowym zapaleniem mózgu, durem brzusznym, cholerą, japońskim zapaleniem mózgu, wścieklizną, żółtą gorączką, COVID-19 oraz półpaścem, gorączką Ebola, dengą i wąglikiem – cztery ostatnie nie są dostępne w Polsce.
Szczepionki dzielimy na żywe (atenuowane) lub zabite (inaktywowane). Mogą być one podawane różnymi drogami: domięśniowo, podskórnie, doustnie czy donosowo. Należy pamiętać o odstępach czasowych między szczepionkami:
• odstęp dowolny – między podaniem 2 szczepionek zabitych,
• odstęp dowolny – między podaniem szczepionki zabitej i żywej,
• odstęp co najmniej 4 tygodni – między podaniem 2 szczepionek żywych,
• odstęp co najmniej 14 dni – przed podaniem szczepionki przeciw COVID-19 a inną szczepionką (ze względu na ewentualne nałożenie się niepożądanych odczynów poszczepiennych, NOP).
Niewątpliwie rok 2000 zapisze się na kartach historii medycyny za sprawą opracowania i wdrożenia szczepionek mRNA, aktualnie przeciw COVID-19, które w przyszłości będą mogły chronić także przed chorobami metabolicznymi, nowotworami czy chorobami autoimmunologicznymi.
Europejska Agencja Leków (EMA) dopuściła warunkowo do obrotu na terenie Europy 3 szczepionki dwudawkowe przeciw COVID-19: dwie mRNA (producent Pfizer/BioNTech i Moderna) oraz szczepionkę wektorową (producent AstraZeneca).
Europejska Agencja Leków dopuściła także do użytku jednodawkową szczepionkę wektorową przeciw COVID-19 firmy Johnson & Johnson/Janssen, która będzie także dostępna w Polsce. Szczepionka ta wykorzystuje platformę szczepionek AdVac®, unikalną i zastrzeżoną technologię, która została również wykorzystana do opracowania i produkcji zatwierdzonego przez firmę Janssen schematu szczepionek przeciwko wirusowi Ebola.
Szczepionka ta jest łatwiejsza w zastosowaniu ze względu na jednodawkowy schemat podawania, a także relatywnie łatwy sposób przechowywania (wymaga temperatury 2-8 st. C). Z badania klinicznego 3. fazy z randomizacją ENSEMBLE (przeprowadzonego w Argentynie, Brazylii, Chile, Kolumbii, Meksyku, Peru, RPA oraz Stanach Zjednoczonych na 44 325 ochotnikach) wynika, że szczepionka Johnson & Johnson 28 dni po podaniu jest skuteczna w 66% w zapobieganiu umiarkowanie ciężkiego i ciężkiego przebiegu COVID-19 (początek ochrony obserwowano po 14 dniach od przyjęcia). Żaden z zaszczepionych uczestników badania, który zachorował po 28 dniach od otrzymania preparatu, nie wymagał hospitalizacji. Dane potwierdzają również skuteczność szczepionki Johnson & Johnson w RPA (64%), gdzie dominuje południowoafrykańska odmiana koronawirusa (szczep B.1351).
Dostępna jest także rosyjska szczepionka wektorowa Sputnik V (skuteczność 91,6%, dwudawkowa) dopuszczona do użytku w 20 państwach, m.in.: na Białorusi, Węgrzech, w Argentynie, Boliwii, Serbii, Algierii, Wenezueli, Paragwaju, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Iranie, Tunezji, Armenii, Meksyku, Nikaragui, Libanie.
Ponadto w fazie wstępnej oceny są szczepionka białkowa rekombinowana Novavax (NVX-CoV2373) i szczepionki mRNA CureVac AG (CVnCoV).
Szczepionki mRNA są najbezpieczniejszymi, nowoczesnymi preparatami leczniczymi. Należą do szczepionek inaktywowanych (zawierają fragment materiału genetycznego wirusa SARS-CoV-2). Nie mogą replikować (namnażać się), ani wywołać zakażenia COVID-19. Nie wnikają także w głąb naszego genomu.
Obecnie dostępne szczepionki przeciw COVID-19 podawane są osobom powyżej 18 roku życia, domięśniowo – w mięsień naramienny, najlepiej ręki niedominującej. Cykl szczepienia obejmuje podanie dwóch dawek, za wyjątkiem szczepionki Johnson & Johnson. Szczegóły dotyczące dostępnych szczepionek prezentuje tabela 1.
Jak opublikowano na łamach „The New England Journal of Medicine” (24.02.2021) efektywność szczepionki mRNA firmy Pfizer zbadana na prawie 1 200 000 osób w warunkach rzeczywistych (Izrael) pokazała, że po podaniu pełnego cyklu szczepienia (2 dawek) liczba nowych przypadków zakażeń SARS-CoV-2 zmniejszyła się o 92%, liczba objawowych przypadków zmniejszyła się o 94%, zaobserwowano także o 92% mniej przypadków ciężkiego przebiegu COVID-19 i mniej o 87% przypadków hospitalizacji z powodu COVID-19.
Według danych Ministerstwa Zdrowia na dzień 29 kwietnia 2021 r. zaszczepiono 11 mln 81 tys. 369 osób, z czego 2 mln 852 tys. 329 drugą dawką. Aktualne rekomendacje Ministerstwa Zdrowia zmieniają nieco harmonogram podawania szczepionek przeciw COVID-19, aby jak najszybciej uzyskać odporność stadną, czyli liczbę zaszczepionych na poziomie 40-70% społeczeństwa. Nowe zalecenia podawania – dotyczą osób, które nie rozpoczęły cyklu szczepień przeciw COVID-19:
• szczepionki mRNA w odstępie do 6 tygodni między dawkami,
• szczepionka AstraZeneca do 12 tygodni między dawkami,
• ważna informacja: ozdrowieńcy mają otrzymać pierwszą dawkę szczepionki, zachowując odstęp ok. 6 miesięcy od zachorowania.
Dr Marzena Jaciubek,
dr Karolina Prasek Zakład Podstaw Pielęgniarstwa WUM
Kontakt do Biura Rzecznika Prasowego: e-mail – media@wum.edu.pl
MATERIAŁY DO POBRANIA:
- komunikat wersja WORD wersja PDF
- grafika do komunikatu